MẮC KHÉN

Hạt mắc khén lá quả trên cây mắc khén là loại gia vị phổ biến và không thể thiếu trong các món ăn của đồng bào dân tộc Thái nơi đây. Được ví là linh hồn ẩm thực của Tây Bắc, hạt mắc khén từ lâu đã nổi tiếng trên thị trường, được rất nhiều người sử dụng và đặt niềm tin, đặc biệt là những bà mẹ nội trợ. Mặc dù tên tuổi của nó đã vang khắp khôn cùng ngõ hẻm, len lỏi vào căn bếp của mọi nhà nhưng việc nhiều người tỏ ra băn khoăn, hoang mang mỗi khi nhắc đến tên gọi “mắc khén” không phải là ít.

Cùng với đó, nhiều người gọi mắc khén với tên gọi khác là “Hạt tiêu rừng”, tuy nhiên mắc khén lại mang hình dạng riêng, mùi thơm đặc trưng, riêng biệt, không giống như những loại hạt tiêu thông thường.

Vậy, mắc khén là gì? Điều gì ở mắc khén thu hút sự chú ý của người tiêu dùng đến vậy? Nó được sử dụng để làm gì? Và rất nhiều câu hỏi khác xoay quanh loại gia vị thú vị và độc đáo này sẽ được chúng tôi giải đáp ngay sau đây.

Hạt mắc khén là gì?

Nếu như ở vùng núi Tây Nguyên xanh nổi tiếng với hạt tiêu, thứ gia vị không thể thiếu trong mọi món ăn, thì ở vùng núi Tây Bắc lại luôn luôn tự hào với sự xuất hiện và tồn tại của hạt mắc khén. Hạt mắc khén từ lâu đã trở thành gia vị quen thuộc trong hầu hết các món ăn của đồng bào dân tộc thiểu số, góp phần mang lại màu sắc riêng cho ẩm thực nơi đây.

Không ai biết được hạt mắc khén ra đời tự bao giờ, có nguồn cội ở đâu, do dân tộc nào trồng đâu tiên. Chỉ biết rằng hiện nay ở nước ta, dân tộc Thái là một trong những người đã và đang sử dụng hạt mắc khén nhiều nhất.

Cây mắc khén thuộc dòng cây thân gỗ cao và to. Cứ đến độ tháng 6 tháng 7 dương lịch hàng năm là mắc khén lại ra hoa, trĩu quả, nom đến tháng 11, hạt mắc khén chín dần đều, bà con lại gọi nhau trèo lên cây bẻ từng chùm mang về phơi khô hoặc treo lên gác bếp, để dành dùng cho cả năm.

Quả mắc khén khi chín thường có màu hồng nhạt, bên trong có hạt màu đen, nhỏ như hạt vừng. Người ta thường truyền tai nhau rằng, nên sử dụng hạt mắc khén lúc vừa hái về, khi đang tươi thì mới có thể cảm nhận được vị thơm, vị ngon đặc trưng tuyệt đỉnh nhất. Tuy nhiên, đây không phải là phương pháp hay nếu muốn sử dụng nó trong một thời gian dài.

Hạt mắc khén từ lâu đã trở thành thương hiệu nổi tiếng trên thị trường gia vị, nhưng sử dụng nó trong những công việc gì, nêm nếm trong những món ăn nào? Hạt mắc khén có mang lại lợi ích gì cho sức khỏe của con người không? là điều không phải ai cũng hiểu rõ.

Công dụng của hạt mắc khén

Hầu như mọi người khi sử dụng hạt mắc khén đều nghĩ rằng đây đơn thuần chỉ là một loại gia vị nổi tiếng ở vùng Tây Bắc. Sự góp mặt của nó giúp cho các món ăn của gia đình bạn thêm thơm ngon hơn gấp bội phần.

Ít ai biết rằng, hạt mắc khén còn có nhiều công dụng khác, chứa hàm lượng dinh dưỡng cao, mang lại nhiều lợi ích cho sức khỏe, cụ thể:

+ Hạt mắc khén có mùi hương dịu nhẹ, cho bạn cảm giác như đang xông tinh dầu trong tiệm Spa.

+ Trong vỏ cây có 2 aecaloid là budrungain chiếm 0.00025% và budrungainin chiếm 0.005%; lupeol.

+ Trong quả mắc khén có chứa 0.24% alcaloid và tinh dầu. Đồng thời hạt mắc khén có chứa chất kháng khuẩn, giúp cho người sử dụng có sức đề kháng tốt hơn, chống chọi lại các tác nhân gây bệnh.

+ Vỏ quả chứa d- terpinen, d- a- phellandren, 4- caren, b- pinnen, d- a- dihydrocarvol, 4- terpinol, dl- cavotanacetone.

Tất cả những chất trên góp phần trị đầy hơi, thấp khớp, mất trương lực của dạ dày, xây dựng hệ tiêu hóa khỏe mạnh nhờ có sự góp mặt của chất kháng khuẩn.

Như vậy, có thể khẳng định rằng, hạt mắc khén không chỉ là gia vị, là linh hồn của ẩm thực Tây Bắc. Mà nó còn là vị thần dược, mang lại nhiều lợi ích cho sức khỏe con người.

Hướng dẫn sử dụng hạt mắc khén

Sử dụng hạt mắc khén đúng cách cũng là một trong những bước quan trọng để tạo nên độ thơm ngon tuyệt đỉnh của loại gia vị hấp dẫn này. Không phải ai cũng biết cách sử dụng hạt mắc khén nếu như đây là lần đầu tiên bạn được tiếp xúc với nó. Vậy như thế nào là sử dụng hạt mắc khén đúng cách.

Khi mua ở cửa hàng, hạt mắc khén đã được rang, xay sắn thì bạn chỉ việc sử dung. Nhưng ngược lại, nếu bạn mua mắc khén thô, còn nguyên hạt thì việc của bạn bây giờ là:

Bước 1: Nhặt các cành khô bị lẫn trong quả và hạt mắc khén mà bạn mua về.

Bước 2: Bắc chảo lên bếp, đợi chảo nóng.

Bước 3: Cho một lượng mắc khén vừa phải lên chảo đang nóng, đảo liên tục và đều tay. Công đoạn này rất quan trọng, đòi hỏi bạn phải hết sức cẩn thận, để đảm bảo an toàn tuyệt đối, nên rang hạt mắc khén ở mức độ lửa nhỏ vừa phải bởi vì nếu để lửa to và đảo không đều tay, khả năng mắc khén bị cháy sẽ rất cao.

Bước 4: Sau 2 đến 3 phút, khi thấy mắc khén trong chảo bốc khói, đi kèm với một mùi thơm dịu nhẹ, đặc trưng đó là lúc mắc khén của bạn đã đạt đến độ chín. Nên tắt lửa và đổ mắc khén ra một cái khay.

Bước 5: Sau khi rang xong không nên giã hoặc xay luôn mà bạn nên đợi trong khoảng 30p cho mắc khén nguội hẳn. Bởi nếu vội vàng xay luôn trong khi còn nóng, nó sẽ không tạo được độ mịn vì trong hạt mắc khén chứa rất nhiều tinh dầu.

Lưu ý:

+ Chỉ nên rang một lượng mắc khén vừa phải, đủ ăn trong thời gian ngắn. Rang quá nhiều có thể sẽ làm mất đi mùi vị đặc trưng của nó.

+ Không cần xay mịn như tiêu, chỉ cần giã hoặc xay mịn vừa phải.

Ngoài ra, nếu bạn lên vùng núi Tây Bắc, đi vào các bản người Thái sinh sống và để ý thì thấy ở đây còn có một cách rang hạt mắc khén rất hay và độc đáo, đó là: Nướng mắc khén bằng cách cho cả chùm vào bếp củi hoặc sử dụng một viên than đang cháy đượm cho vào bát con có đựng sẵn một ít hạt mắc khén.

Lắc đều tay cho đến khi dậy lên mùi thơm đặc trưng của hạt mắc khén thì gắp than ra, nhẹ nhàng thổi hết bụi và tàn than bám vào mắc khén, sau đó dùng chuôi dao giã mịn.

Có thể nói rằng, đây là một trong những cách sử dụng hạt mắc khén mang tính đặc trưng riêng biệt, đậm đà bản sắc vùng núi cao nguyên. Trông có vẻ rất dễ dàng và nhẹ nhàng, nhưng để an toàn hơn, lời khuyên dành cho bạn là hãy bình tĩnh thực hiện 5 bước mà chúng tôi hướng dẫn trên đây để có thể sở hữu sản phẩm hạt mắc khén thơm ngon tuyệt vời mà tạo hóa đã ban tặng cho con người.

Các món ăn được chế biến từ mắc khén

Mắc khén là một loại gia vị được ví như là hạt tiêu rừng, do đó nó cũng được con người sử dụng để nêm, tẩm ướp cá, thịt hay làm nước chấm. Mặc dù nó còn có tên gọi khác là hạt tiêu rừng, nhưng so với hạt tiêu ở vùng Tây Nguyên và Nam Bộ thì mắc khén có mùi thơm đặc trưng hơn, thơm hơn gấp nhiều lần, vị độc đáo, đặc biệt gây cảm giác tê ở đầu lưỡi mỗi khi nếm thử rất thú vị.

Vậy nên, sự xuất hiện của nó trong các món ăn quả là một sự kết hợp tuyệt vời, không còn gì có thể sánh bằng. Có thể điểm qua một số món ăn thường được sử dụng hạt mắc khén như sau:

1. Thịt gác bếp

Như chúng ta đã biết, ở các tỉnh thành thuộc vùng miền núi phía Tây Bắc thường có một món ăn độc đáo rất nổi tiếng, đó chính là các món thịt khô như: thịt trâu gác bếp, thịt lợn gác bếp, thịt bò gác bếp…

Khi thưởng thức những món ăn này, chúng ta thường cảm nhận được bên cạnh phảng phất mùi khói bám trên bề mặt thịt, còn có một mùi vị và hương thơm rất đặc biệt, và hạt mắc khén chính là thứ góp phần tạo nên điều đặc biệt đó.

2. Gà nướng mắc khén

Gà nướng tưởng chừng như là một món ăn quen thuộc, không có gì đặc sắc. nhưng bạn nên một lần thử tấm ướp gà với hạt mắc khén, điều thú vị đang đợi chờ bạn khám phá ở phía trước. Thịt gà sau khi làm sạch, lấy một ít mắc khén ướp kỹ và đợi khoảng 30p cho thấm gia vị, sau đó đem nướng.

Gà nướng có sự góp mặt của mắc khén thường mang đến hương thơm đặc trưng, vị ngon và lạ miệng, ngon hơn cách nướng thông thường mà bạn hay làm, chắc chắn ăn một lần sẽ nhớ mãi.

3. Thịt nướng tây bắc

Tây Bắc còn có những món nướng không những ăn rất ngon mà còn có mùi rất thơm. Đó là vì người dân tộc Thái nơi đây thường kết hợp mắc khén cùng các gia vị khác, ướp thật kỹ vào cá và thịt rồi đem nướng.

Sử dụng hạt mắc khén nướng cá và thịt không chỉ mang lại hương thơm đặc trưng mà còn giúp át đi mùi tanh khó chịu vốn có.

4. Làm chẩm chéo

Chẳm chéo từ lâu đã trở thành thứ gia vị truyền thống của đồng bào Tây Bắc, là loại gia vị được dùng phổ biến trong các bữa cơm hàng ngày của đồng bào Thái. Tuy không phải là cao lương mỹ vị, nhưng món chẳm chéo đã trở thành hương vị đặc trưng của núi rừng Tây Bắc.

Với bàn tay khéo léo và sự kết hợp của các gia vị ớt tươi nướng, tỏi nướng, muối, hạt dổi, mùi tàu và đặc biệt hơn đó là mắc khén (hạt tiêu rừng). Các gia vị trên được giã chung với nhau theo tỉ lệ chuẩn, tạo nên loại siêu gia vị chỉ có ở Tây Bắc.