CÂY MÙ U

Hầu hết các bộ phận của cây mù u như rễ, lá, nhựa mủ, hạt hay dầu ép từ hạt đều được tận dụng để làm thuốc chữa bệnh. Dược liệu này thường có mặt trong các bài thuốc chữa sưng tấy, đau dạ dày, thấp khớp, sưng họng, tai có mủ, tràng nhạc viêm loét nhiễm trùng…

• Tên gọi khác: Hồ đồng, Cồng.
• Tên khoa học: Calophyllum inophyllum L
• Họ: Măng cụt (Clusiacease).

Mô tả dược liệu

1. Đặc điểm thực vật

Mù u là một loại cây lớn, có thể cao tới từ 20 – 25m với đường kính thân trung bình khoảng 30 – 35cm. Cành non nhẵn và tròn. Lá lớn, thon dài và mỏng, mọc đối nhau.

Lá cây có gân phụ nhỏ rất nhiều, nổi rõ ở cả 2 mặt, song song và gần như thẳng góc với gân chính. Phần cuống lá dày và bẹt.

Cụm hoa mọc thành chùm ở ngọn cành hoặc nách lá, thường có từ 5 – 16 hoa. Hoa có màu trắng hoặc vàng cam, gồm 4 lá đài, 4 cánh với rất nhiều nhị xếp thành 4 – 6 bó. Bầu có một lá noãn và một noãn dính gốc, một vòi nhụy.

Quả hạch có hình trứng hoặc hình cầu, khi chín sẽ có màu vàng nhạt. Trong quả chứa một hạt có vỏ dày cùng 1 lá mầm lớn dầy dần. Mùa hoa vào khoảng từ tháng 2 – 6 còn mùa quả thường từ tháng 10 – 12.

2. Bộ phận dùng

Các phần như hạt, dầu hạt, rễ, lá và nhựa cây đều được sử dụng để làm vị thuốc.

3. Phân bố

Dược liệu được tìm thấy rất nhiều ở các tỉnh thuộc miền Nam Trung Quốc, Lào, Campuchia, Nhật Bản. Riêng ở nước ta, cây mù u mọc hoang khắp nơi hay được trồng phổ biến ở các tỉnh Quảng Ninh, Từ Quảng Bình đến Bình Thuận, Mỹ Tho, Vĩnh Long, Bà Rịa…

4. Thu hái và sơ chế

Phần quả thu hái tốt nhất là khi cây đã sống được 7 – 10 năm tuổi. Quả chín và tự rụng rồi khô vỏ thường sẽ cho nhiều dầu nhất. Nên thu hái từ khoảng tháng 10 cho tới tháng 2 năm sau. Phần hạt có thể dùng tươi hoặc ép để lấy dầu.

Phần nhựa có thể thu hoạch vào bất cứ thời điểm nào trong năm, thường đem đi phơi khô và tán thành bột. Rễ và lá dược liệu cũng có thể thu hái quanh năm, đem phơi hoặc sấy khô và bảo quản dùng dần.

5. Bảo quản

Trường hợp dược liệu đã qua sơ chế khô hay tán bột cần để trong hũ có nắp đậy và bảo quản nơi thông thoáng. Đối với phần dầu cũng cần để nơi thoáng mát, tránh ánh nắng trực tiếp.

6. Thành phần hóa học

Mù u là dược liệu có chứa rất nhiều các thành phần với dược tính cao:

• leucocyanidin
• tanin
• acid hữu cơ
• phytosterol
• saponin triterpen
• coumarin
• glycerid
• calophyllolid
• mophyllolid
• acid calophyllic
• saponin
• acid hydrocyanic

Vị thuốc mù u

1. Tính vị

Dược liệu có vị mặn và tính rất lạnh.

2. Quy kinh

Chưa tìm thấy tài liệu ghi nhận.

3. Tác dụng dược lý

Sau đây là một số tác dụng chính của dược liệu này:

• Phần nhựa mủ thường được dùng bôi ngoài da để làm tan sưng tấy. Đồng thời có thể dùng chữa họng sưng nhưng không nuốt được. Ngoài ra còn có tác dụng chữa các nốt mụn nhọt, tai có mủ, vết loét nhiễm trùng.
• Dầu mù u mang đến tác dụng điều trị nấm tóc, ghẻ, các vết thương, chữa viêm dây thần kinh trong bệnh cùi, hỗ trợ chữa các bệnh về da nói chung. Đồng thời có thể bôi tại chỗ để trị bệnh thấp khớp.
• Mủ cây có tác dụng dùng ngoài da để làm lành sẹo, đặc biệt nhất là trị vết bỏng. Vỏ có tác dụng trị xuất huyết bên trong hoặc bệnh đau dạ dày. Phần rễ cây có thể được sử dụng để chữa viêm chân răng.

4. Cách dùng – liều lượng

Tùy thuộc vào mục đích điều trị mà có thể dùng dược liệu theo nhiều cách khác nhau. Phổ biến nhất vẫn là dùng nhựa mủ để bôi ngoài da hoặc dùng rễ hay hạt để sắc nước uống.

Có thể linh hoạt kết hợp với các vị thuốc khác để nâng cao hiệu quả điều trị. Tuy nhiên, liều lượng sử dụng dược liệu trong 1 ngày vẫn chưa được khuyến cáo.

6 bài thuốc chữa bệnh từ dược liệu mù u

Dưới đây là thông tin những bài thuốc có sử dụng dược liệu mù u

1. Bài thuốc chữa bệnh đau dạ dày

• Chuẩn bị: 20g bột vỏ mù u, 14g bột cam thảo, 1g bột quế, tá dược vừa đủ.
• Thực hiện: Các vị thuốc trên đem làm thành 100 viên. Mỗi lần uống 4 viên với tần suất 2 lần/ngày.

2. Bài thuốc chữa viêm răng thối loét

• Chuẩn bị: Nhựa mù u cùng với bột hoàng đơn.
• Thực hiện: Hai vị thuốc trên đem trộn đều rồi bôi liên tục vào chân răng để ức chế tình trạng viêm.

3. Chữa đau xương khớp do phong thấp, chấn thương, thận hư

• Chuẩn bị: 40g rễ mù u.
• Thực hiện: Đem dược liệu cho vào ấm sắc chung với 1 lít nước. Đun trên lửa nhỏ trong 30 phút. Chia lượng thuốc thu được làm 3 lần uống trong ngày, dùng với liều 1 thang/ngày.

4. Bài thuốc chữa chảy máu răng, lợi tụt xuống

• Chuẩn bị: Rễ mù u cùng với rễ câu kỷ với lượng bằng nhau.
• Thực hiện: Cho hết dược liệu vào ấm sắc lấy nước. Dùng nước ngậm nhiều lần trong ngày. Lưu ý ngậm vài phút rồi nhổ ra, tuyệt đối không nuốt.

5. Bài thuốc giải độc

• Chuẩn bị: Nhựa mù u hoặc 120 gỗ chẻ nhỏ.
• Thực hiện: Nếu là nhựa thì đem hòa trực tiếp với nước sôi ấm. Uống nhiều lần và cố móc họng để nôn hết ra. Còn đối với gỗ thì đem sắc lấy nước uống nhiều lần.

6. Bài thuốc chữa mụn nhọt, ghẻ lở

• Chuẩn bị: Hạt mù u giã nhỏ và 1 ít vôi.
• Thực hiện: Các vị thuốc trên cho thêm ít nước đun sôi để nguội làm thuốc bôi trực tiếp lên vùng da tổn thương. Hoặc cũng có thể dùng dầu mù u trộn với vôi rồi chưng lên để bôi.

Mù u là dược liệu được ứng dụng khá rộng rãi trong điều trị bệnh nhưng bạn cần cẩn trọng khi dùng nó. Trước khi có ý định áp dụng bất cứ bài thuốc nào từ dược liệu này nên tham khảo kỹ bác sĩ để tránh gặp rủi ro ngoại ý.