TIỂU HỒI

Tiểu hồi là một trong những thảo dược quý hiếm nhất của kho tàng dược liệu cổ truyền của Việt Nam. Nó có tác dụng chữa chứng sa tinh hoàn, đầy trướng bụng, ăn không ngon miệng, chữa chậm kinh,…

Tiểu hồi là gì?

Tiểu hồi hay còn được gọi là tiểu hồi hương, tiểu hồi cần, hồi hương,… Là loại thảo dược đa công năng khi vừa có thể làm gia vị vừa làm dược liệu chữa bệnh. Ngoài những tên gọi thông thường thì nó còn có tên khoa học là Fructuc Foeniculi, thuộc họ Hoa Tán (Apiaceae).

Đặc điểm của tiểu hồi hương

Tiểu hồi hương là một loài cây thân thảo, sống lâu năm và cao khoảng 0.5 – 2 mét. Cây tiểu hồi có những nếp nhăn và có khía màu lục. Lá cây tiểu hồi thường mọc so le với nhau và phiến lá xẻ hình lông chim, bẹ lá phát triển tốt.

Hoa tiểu hồi có màu vàng lục, thường mọc ở ngọn cành hoặc mọc ra từ nách lá. Quả cây hồi thuôn dài có hình trứng, khi còn non quả có màu xanh lam và chuyển dần sang màu nâu sậm khi về già. Cây tiểu hồi đơm hoa vào khoảng tháng 6 đến tháng 7 và mùa quả bắt đầu sai từ tháng 10 hàng năm.

Khu vực phân bố tiểu hồi

Tiểu hồi hương bắt nguồn từ Trung Quốc và nó chỉ phân bố chủ yếu ở một số tỉnh của nước này như Cam Túc, Nội Mông, Sơn Tây, Liêu Ninh,… Về sau, nó mới phân bố rộng rãi sang các quốc gia khác ở Đông Nam Á, trong đó có Việt Nam.

Thu hái và chế biến tiểu hồi hương làm thuốc chữa bệnh

Để làm thuốc người ta chỉ sử dụng quả của cây để làm dược liệu chữa bệnh. Lá và rễ của cây cũng có thể sử dụng để làm thuốc nhưng dược chất của nó không cao bằng quả.

Thời điểm vàng để thu hoạch là khi quả vừa chín (quả bắt đầu ngả sang màu nâu sậm) vì lúc này quả chứa nhiều dược chất nhất. Sau khi hái về, để quả ở nơi thoáng cho quả chín hẳn rồi cột lại thành bó. Tiếp đó, dùng chày để đập bỏ vỏ để thu lấy quả.

Ngoài ra, tiểu hồi hương còn được điều chế thành diêm tiểu hồi bằng cách: Pha 0.2kg muối với nước, tiếp đến cho 10kg dược liệu tiểu hồi vào và ngâm 30 phút cho quả ngấm nước muối rồi vớt ra để ráo nước. Tiếp theo cho lên chảo và sao vàng với lửa nhỏ đến khi quả ngả sang mà vàng thì tắt bếp.

Cách dùng tiểu hồi 

Tiểu hồi hương có nhiều cách sử dụng và tùy theo sở thích của mỗi người mà có thể sử dụng dưới dạng sắc nước uống, tán bột, vo thành viên để uống. Mỗi ngày chỉ nên sử dụng 4 – 10g tiểu hồi. Liều dùng này có thể tăng hoặc giảm phụ thuộc vào bệnh của mỗi người và toa kê của thầy thuốc.

Công dụng của tiểu hồi 

Tiểu hồi là dược liệu đa chức năng bởi nó vừa có thể làm gia vị vừa làm dược liệu trị bệnh cho cả Đông và Tây y.

– Tinh dầu của tiểu hồi có công dụng giúp tăng tiết dịch vị dạ dày, kích thích trung tiện và tăng như động ruột.

– Dược liệu tiểu hồi có công dụng chữa chứng đầy bụng, khó tiêu.

– Tiểu hồi điều trị sổ mũi giúp loãng đờm.

– Hoạt động như một loại thuốc giúp lợi tiểu và kích thích sự thèm ăn.

– Vị thuốc tiểu hồi có công dụng tốt đối với phụ nữ giúp tăng lưu lượng sữa, điều trị chứng chậm kinh, giúp tăng nhu cầu tình dục.

– Nam giới sử dụng tiểu hồi để chữa các triệu chứng ở thời kì mãn dục ở phái mạnh. Ngoài ra, nó còn có công dụng điều trị co giật, chứng khó ngủ, hen suyễn và táo bón.

– Ở một số nước, tiểu hồi còn được dùng để điều trị ghẻ, lở ngứa và bệnh vảy nến bằng cách bôi trực tiếp lên da.

Trong một số lĩnh vực khác, tiểu hồi được sử dụng để tạo hương liệu bởi nó có vị ngọt thơm thơm như vị của cam thảo đen. Nó còn là thành phần tạo vị và mùi của rượu như trong rượu anisete hay rượu ouzo.

Tiểu hồi còn dùng trong cả sản xuất sữa, gelatin, kẹo và các sản phẩm chăm sóc răng miệng. Nó còn được dùng để điều chế hương thơm xà phòng và nước hoa

Tiểu hồi có tác dụng gì?

Theo y học cổ truyền, tiểu hồi hương có vị ngọt pha chút đắng và hơi cay, tính ôn giống với cam thảo có tác dụng chữa đau 2 bên mạn sườn, chữa chứng sa tinh hoàn, biến ăn, ăn không ngon miệng cùng với điều trị các chứng bệnh ở phụ nữ khi đến thời kì mãn kinh.

Tiểu hồi có tác dụng giúp điều trị sán khí

Sử dụng Lệ chi hạch (đã sao đen) và tiểu hồi mỗi loại dùng 10g. Sau đó đem  cả 2 dược liệu này tán thành bột mịn, mỗi ngày dùng khoảng 4 – 8g bột thuốc uống cùng nước ấm hoặc với rượu ấm.

Hoặc có thể dùng ô dược, rễ ý dĩ, đinh hương mỗi loại dược liệu dùng 40g, tiểu hồi hương 20g, lệ chi hạch, quất hạch mỗi loại dùng 10g. Đem tất cả các dược liệu tán thành bột mịn, sau đó trộn với mật và vo thành viên hoàn bằng hạt đậu. Mỗi ngày dùng 10 – 20 viên, ngày uống 3 lần sau mỗi bữa ăn.

Tiểu hồi có tác dụng giúp điều trị bạch đới do hàn

Sử dụng Can khương và tiểu hồi mỗi loại dùng 10g, đem cả 2 dược liệu này sơ chế và sắc với 200ml nước lọc cùng với 30g đường nâu. Sắc trong 30 phút rồi chia làm thành 2 lần sáng – tối mỗi ngày. Thực hiện kiên trì để thấy hiệu quả.

Tiểu hồi có tác dụng chữa dịch sốt rét ác tính

Dùng hạt của tiểu hồi hương tươi, đem hạt tiểu hồi giã nhuyễn sau đó mang đi vắt lấy nước cốt để uống hoặc có thể mang đi sắc nước uống.

Tiểu hồi có tác dụng chữa chứng chậm kinh

Chỉ cần dùng ba kích 15g, hạt tiểu hồi 6g, đương quy 12g; ngải diệp, quế chi, bạch thược, ngưu tất, thục địa, mỗi loại dược liệu sử dụng 10g; hoàng kỳ 30g, kỷ tử 20g, gừng nướng 4g, xuyên khung 12g.

Đem tất cả dược liệu sắc cùng với 1 lít nước lọc, sắc đến khi cạn còn một nửa thì tắt bếp. Chia làm 3 lần uống trong ngàu. Duy trì thực hiện liên tục trong vòng 2 tuần sau khí kết thúc kỳ kinh.

Tiểu hồi hương có tác dụng điều trị âm nang tích thủy

Sử dụng muối biển 4g và tiểu hồi 10g. Đem 2 loại dược liệu sao vàng với nhau rồi mang đi tán thành bột mịn. Sử dụng bột thuốc này ăn kèm với trứng vịt và uống cùng với rượu gạo (chỉ nên dùng vào buổi tối). Kiên trì sử dụng trong 3 – 4 ngày và nghỉ 2 ngày rồi tiếp tục liệu trình như ban đầu.

Tiểu hồi có tác dụng chữa đau bụng do thận hư suy

Sử dụng bao tử lợn 1 cái cùng với 4g bột tiểu hồi. Đem sơ chế bao tử rồi cho bột tiểu hồi vào và khâu lại rồi mang đi nước và ăn khi còn nóng. Mỗi ngày ăn 1 cái, ăn trong vòng 1 tuần là sẽ khỏi bệnh.

Tiểu hồi có tác dụng chữa đau xóc dưới sườn

Sử dụng 25g chỉ xác cùng với 40g hạt tiểu hồi đã sao vàng. Đem tất cả dược liệu tán thành bột mịn, mỗi ngày dùng 4g bột thuốc uống cùng với nước ấm hoặc rượu hòa với muối, uống ngày 2 lần để mau khỏi bệnh.

Tiểu hồi có tác dụng giúp bổ thận tráng dương

Dùng 2 quả cật dê, cùng với 15g đỗ trọng, 10g đậu đen và 8g tiểu hồi hương. Mang cật dê rửa sạch với rượu để loại bỏ mùi hôi và cắt thành miếng nhỏ. Đem tât cả dược liệu còn lại rửa sạch và cho vào túi vải mỏng.

Sau đó cho tất cả nguyên liệu vào nồi hầm trong vòng 1 tiếng đồng hồi rồi nêm gia vị vừa miệng, nấu sôi thêm vài phút và tắt bếp sử dụng.

Tiểu hồi có tác dụng điều trị chứng sa tinh hoàn

Sử dụng lệ chi hạch, mộc hương, sa nhân, mỗi vị dùng 4g; mộc qua 10g, phá cố chỉ 8g, tỳ giải 20g, tiểu hồi hương 8g, ngô thù du 3g. Đem tất cả các dược liệu trên sắc cùng với 1 chén rượu trong 20 phút rồi tắ bếp và uống ngay khi rượu còn ấm.

Hoặc có thể dùng tiểu hồi hương 6g, xuyên luyện tử 15g, mộc hương 8g và ngô thù 8g. Đem tất cả đi sắc với 200ml nước để uống mỗi ngày.

Tác dụng của tiểu hồi điều trị trẻ nhỏ bị thoát vị bẹn

Sử dụng Lệ chi hạch, quýt hạch mỗi loại dùng 15g, dĩ nhân căn 40g, tiểu hồi hương 20g, đinh hương và ô dược mỗi vị dùng 5g. Đem tất cả dược liệu tán thành bột mịn, sau đó trộn với mật vo thành viên hoàn bằng hạt đậu. Dùng ngày 3 lần, mỗi lần 10 viên, uống với nước ấm để hiệu quả hơn.

Tác dụng của tiểu hồi chữa bụng đầy trướng, đầy hơi, kém ăn và buồn nôn

Chỉ cần dùng 20g củ gừng sống đã gọt vỏ và tiểu hồi hương 5g. Đem cả 2 vị dược liệu đi sao vàng, sau đó đem tán thành bột mịn rồi trộn với mật vo thành viên. Mỗi lần dùng 5g thuốc uống với nước ấm, ngày uống 2 lần.

Thận trọng khi dùng tiểu hồi hương

Tuy là dược liệu chữa bệnh nhưng trong một số trường hợp sau đây không nên dùng tiểu hồi hương:

– Người âm hư hỏa vương và có chứng nhiệt trong cơ thể.

– Phụ nữ mang thai nên tham khảo ý kiến cuả các bác sĩ chuyên khoa hoặc thầy thuốc.

– Trẻ em dưới 3 tuổi.

– Những người hay bị dị ứng với các cây thuốc nam thì nên tìm hiểu kĩ trước khi sử dụng.