TỬ HÀ SA

Mô tả

Tên khác: Tử hà sa là nhau thai, còn gọi là Thai bàn, Nhân bào, Thai y.

Tên khoa học: Placenta Hominis, dùng làm thuốc lần đầu tiên được ghi trong sách Bản thảo thập di với tên Nhân bào là Thai bàn của người sản phụ không bệnh tật.

Tử hà sa

( Mô tả, hình ảnh cây Tử hà sa, thu hái, chế biến, thành phần hoá học, tác dụng dược lý ….)

Mô tả:

Nhau thai là bộ phận trong tử cung của người mẹ, phần phụ của thai, có nhiệm vụ bảo vệ và nuôi dưỡng bào thai.

Thành phần chủ yếu:

Theo sách Những cây thuốc và vị thuốc Việt nam: Trong nhau sản phụ có một chất protid đặc biệt cấu tạo bởi 8 phân tử N-acetyl d-glucozamin C6H13O5N, 6 phân tử d-galactoza và 6 phân tử manoza. Ngoài ra, có pepton, anbumaza, polypeptit và cholin.
Theo sách Trung dược học: Trong Tử hà sa có nhiều loại kháng thể, những thành phần liên quan đến cơ chế máu đông (trong đó có yếu tố XIII là yếu tố ổn định fibrin), có nhiều loại hocmon như hocmon bài tiết sữa prolactin, hocmon thúc kích tố tuyến gíap, hocmon dục sản ., nhiều loại enzym, tiết tố sinh hồng cầu và polysaccharid.

Tác dụng dược lý:

Nhau thai có tác dụng sau: Tăng sức đề kháng của cơ thể, có tác dụng phòng chống lóet dạ dày trên thực nghiệm. Tác dụng của hocmon chích dịch chiết xuất Thai bàn cho thỏ con còn bú làm cho thỏ lớn nhanh hơn, các bộ phận tuyến ứ, lách, tử cung, âm đạo, tuyến vú đều phát triển rõ, làm tăng chức năng tuyến giáp và tinh hoàn. Tác dụng đông máu: Thai bàn có thể dùng chữa chứng thiếu máu do thiếu yếu tố XIII. Dịch chiết Thai bàn có tác dụng kích thích tử cung co bóp, bột Thai bàn có tác dụng chữa bệnh lao thực nghiệm.

Vị thuốc Tử hà sa

( Công dụng, Tính vị, quy kinh, liều dùng …. )

Tính vị – qui kinh:

Vị ngọt, mặn, ôn. Qui kinh Phế Can Thận.

Theo các sách thuốc cổ:

Sách Bản thảo mông toàn: vị ngọt, khí đại ôn, không độc.

Sách Bản thảo cương mục (cuốn 52) về Nhân bào ghi: vị ngọt, mặn, ôn không độc.

Sách Lôi công bào chế dược tính giải: nhập tâm tỳ thận.

Sách Bản thảo kinh giải: nhập túc quyết âm Can kinh, túc thái âm tỳ kinh, túc thiếu âm thận kinh.

Sách Bản thảo tái tân: nhập 3 kinh Can phế thận.

Công dụng:

Bổ tinh, dưỡng huyết, ích khí.

Sách Bản thảo cương mục (quyển 52): “nói về Nhân bào, trị tất cả các chứng nam nữ hư lao tổn, chứng động kinh thất chí, thuốc có tác dụng an tâm dưỡng huyết, ích khí bổ tinh”.

Sách Bản thảo phùng nguyên: ” Tử hà sa bẩm thụ được khí huyết của người mẹ có thai nhiều nên có tác dụng tuấn bổ dinh huyết, dùng trị chứng cốt chưng gầy mòn, suyễn khái hư lao”.

Sách Bản thảo tái tân: ” đại bổ nguyên khí, lý huyết phần. Trị thần thương mộng di”.

Sách Hiện đại thực dụng trung dược của Diệp Quất Tuyền: dùng trị thần kinh suy nhược, liệt dương, vô sinh , có tác dụng tăng tiết sữa.

Liều dùng và cách dùng:

1,5 – 4g tán mịn bọc nhựa uống, ngày 2 – 3 lần. Cũng có thể dùng thuốc sắc, ngâm rượu, mật ong, chiết xuất thành thuốc tiêm hoặc dùng chung với các loại thuốc khác làm thuốc tán, thuốc hoàn. Dùng Nhau thai tươi làm thuốc sắc, mỗi lần 1/2 – 1 cái.

Ứng dụng lâm sàng của vị thuốc Tử hà sa

Trị cơ thể suy nhược, khí huyết hư tổn:

Thường dùng độc vị Bột nhau thai hòa nước uống 4 – 6g/mỗi lần, ngày uống 2 – 3 lần.

Thiếu máu nặng, bệnh suy tủy

Dùng liều cao 8 -12g mỗi lần, hoặc dùng Nhau thai tươi nữa cái sắc nước uống, mỗi tuần dùng 2 – 3 lần hoặc làm thuốc tiêm, thuốc cao uống. Có thể dùng bột Nhau thai 2g thêm bột Nhân sâm 4g hòa nước uống, bổ khí huyết càng tốt.

Tăng sữa cho người mẹ hư nhược ít sữa:

Nhau thai rửa sạch, nấu nhừ hoặc thái băm nhỏ, rán trứng mà ăn.

Can thận hư yếu: Di tinh, sốt chiều, ra mồ hôi trộm hoặc người già gầy yếu

Hà sa đại tạo hoàn (Ngô cầu Phương) gồm: Tử hà sa 1 bộ, Qui bản 80g, Thục địa 100g, Mạch môn 48g, Đỗ trọng 60g, Hoàng bá 60g. Các vị tán nhỏ luyện mật làm hoàn, mỗi ngày uống 12 – 16g, chia 2 lần.

Trị lao phổi hoặc ho lâu ngày: dùng các bài:

Nhau thai, Bách bộ, Bối mẫu, mỗi thứ 80g (nếu dùng Xuyên bối 40g), Bạch cập 300g, Mai mực (bỏ vỏ cứng) 20g, tất cả tán bột mịn, mỗi lần uống 8g, ngày 2 lần sáng và tối trước lúc ngủ.
Hà sa hoàn: Tử hà sa, Sơn dược, Đảng sâm, Bạch linh các vị lượng bằng nhau, tán bột mịn làm hoàn, mỗi lần uống 8g, ngày 2 lần, Chữa ho lâu ngày.

Trị viêm phế quản mạn tính:

Chiết xuất chất Thai bàn chế thành thuốc tiêm bắp, mỗi lần 0,2 – 1ml, mỗi ngày hoặc cách nhật, 20 lần là một liệu trình, theo dõi chữa 809 ca, tỷ lệ có kết quả 82,37% – 87,6%, có kết quả rõ 52 – 60%, đối với người hay bị cảm mạo, có tác dụng phòng ngừa tốt (Tạp chí Y dược Hồ nam 1979,2:8).

Phòng bệnh sởi:

Ngâm kiệt Nhau thai, trẻ em từ 1 – 8 tuổi, mỗi lần dùng 15 – 20ml, thụt ấm đại tràng, theo dõi 1293 trẻ em, trẻ đạt miễn dịch 1071 trẻ, tỷ lệ 82,83% (Tạp chí Trung y Triết giang 1958,1:17).

Chẩn đoán sớm ung thư:

Dịch chiết xuất Nhau thai 0,2ml, làm test trong bì. Tác giả đã theo dõi 74 ca bệnh nhân ung thư và 101 ca người lành và không có ung thư. Kết quả ở tổ bệnh nhân ung thư dương tính 95%, tổ không có bệnh âm tính 95%. Như vậy test Nhau thai có giá trị phát hiện sớm bệnh ung thư (Tân Y học tạp chí 1974,3:112).

Tham khảo

Có nên dùng nhau thai trên thị trường?

Tử hà sa bán trên thị trường không có nguồn gốc rõ ràng có nguy cơ rất lớn là mang mầm bệnh. Bởi vì, nhau thai nằm trong một cơ thể sống, mà bất cứ cơ thể sống nào là người cũng có thể nhiễm các bệnh truyền nhiễm do siêu vi, vi khuẩn, ký sinh trùng… Nếu nhau thai không được kiểm tra, chế biến trong điều kiện vô trùng đều có nguy cơ chứa mầm bệnh trong chính nhau thai. Việc dùng nhau thai người, vì vậy, rất nguy hiểm vì có thể bị lây nhiễm các bệnh gây khủng hoảng toàn cầu như HIV, viêm gan b và C…

Theo quy định của Bộ Y tế, nhau thai người cần phải được xử lý thật chặt chẽ như là chất thải trong nhóm chất thải y tế lây nhiễm cần đưa đi tiêu hủy. Theo một số thầy thuốc Đông y, có khi nhu cầu sử dụng tử hà sa của thầy thuốc Đông y là có thật, tuy nhiên, họ không dám dùng vì bệnh viêm gan siêu vi và HIV ngày càng tăng, mà chế phẩm bán trôi nổi hiện nay lại không rõ nguồn gốc, không đảm bảo cho sức khỏe người tiêu dùng. Ngoài bị các bệnh truyền nhiễm do mầm bệnh chứa trong nhau thai, người dùng tử hà sa còn có nguy cơ mắc nhiều bệnh khác do vấn đề bảo quản (nhau thai là môi trường rất tốt phát triển các mầm bệnh lây qua đường tiêu hóa) như tiêu chảy do nhiễm vi khuẩn, siêu vi, ký sinh trùng…

Bộ Y tế khuyến cáo người dân không nên sử dụng nhau thai. Vì vậy, việc mua bán nhau thai cần xem là không hợp pháp. Người tiêu dùng cần nhận thức rằng, dùng nhau thai làm thuốc như điều kiện hiện nay là không an toàn, tìm cách dùng sẽ rất nguy hiểm cho sức khỏe. Thực chất nhau thai không có công dụng như lời đồn và hiện nay đã có nhiều thuốc thay thế cho tác dụng hiệu quả và an toàn hơn nhiều.